nën202024
Ndotja dhe rreziku për sëmundje kardiometabolike
Një studim i botuar në Scientific Reports, ka zbuluar se ekspozimi i zgjatur ndaj një përzierje të ndotësve të ajrit, si grimcat e imta (PM2.5 dhe PM10) dhe oksidet e azotit (NO2 dhe NO), mund të rrisë rrezikun e zhvillimit të sëmundjeve kardiometabolike, gjendje kjo e karakterizuar nga prania e dy ose më shumë patologjive kardiovaskulare ose metabolike.
Shëndeti kardiovaskular dhe ndotja e ajrit
Me plakjen e popullsisë që po rritet gjithnjë e më shumë, multimorbiditeti kardiometabolik (CM), i përcaktuar si prania e të paktën dy sëmundjeve kardiometabolike, po bëhet gjithnjë e më i përhapur dhe po përfaqëson një sfidë të madhe të shëndetit publik. Krahasuar me pacientët me një sëmundje kronike të vetme, pacientët me CM kanë cilësi më të ulët të jetës, vdekshmëri më të lartë dhe i ngarkojnë më shumë sistemet e kujdesit shëndetësor. Përveç faktorëve të sjelljes si duhanpirja, aktiviteti i ulët fizik dhe dieta e pashëndetshme, ekspozimi ndaj ndotjes së ajrit rrit ndjeshmërinë ndaj CM-së dhe vdekshmërisë së lidhur me këtë gjendje. Në fakt, ndotja e ajrit përfaqëson një problem të rëndësishëm global të shëndetit publik: i identifikuar si faktori i katërt i rrezikut që kontribuon në barrën globale të sëmundjeve kardiovaskulare.
Studimet e mëparshme kanë analizuar efektet e ndotësve të vetëm të ajrit, por njerëzit shpesh janë të ekspozuar ndaj një kombinimi të ndotësve, efektet kumulative të të cilave në rastet me CM janë kuptuar keq. Në fakt, efekti i kombinuar i ndotësve mund të jetë më i madh se shuma e efekteve të tyre individuale, një fenomen i njohur si sinergji mes ndotësve.
Krahasuar me studimet e tjera, ky hulumtim jo vetëm që ka analizuar lidhjen e drejtpërdrejtë midis ndotjes së ajrit dhe sëmundjeve kardiovaskulare, por eksploron edhe rolin e ndotjes në kalimin nga gjendja shëndetësore në sëmundje kardiometabolike dhe më pas në vdekje.
Studimi aktual: modeli me shumë shtresa dhe përparimi i multimorbiditetit kardiometabolik
Studiuesit përdorën një model shumështresor për të vlerësuar efektin e ndotësve të kombinuar të ajrit në përparimin e multimorbiditeti kardiometabolik, nga episodi i parë i sëmundjes kardiovaskulare deri në vdekje.
Gjetjet tregojnë se ndotja e ajrit lidhet me rritjen e ndjeshmërisë ndaj multimorbiditetit kardiometabolik dhe vdekshmërisë së përgjithshme, veçanërisht te njerëzit pa sëmundje të mëparshme kardiovaskulare dhe te ata me diabet të tipit 2 ose iktus, në një raport të varur nga doza.
Për më tepër, studiuesit vunë re se ndjeshmëria gjenetike e forconte këtë lidhje, megjithëse jo në një mënyrë statistikisht domethënëse.
Mekanizmi i veprimit, ndikimi i gjinisë dhe mënyra e jetesës
Ndotësit e ajrit mund të ndikojnë te zhvillimi i sëmundjeve kardiometabolike duke aktivizuar proceset inflamatore ose duke shkaktuar stres oksidativ, mosfunksionim endotelial, hiperkoagulueshmëri dhe trombozë, hipertension, aterosklerozë dhe rimodelim kardiak, si dhe mosfunksionim autonom, ndryshime elektrofiziologjike dhe rezistencë ndaj insulinës.
Analiza e shtresuar tregon se hormonet femërore, veçanërisht estrogjeni, ushtrojnë një efekt mbrojtës në sistemin kardiovaskular, por reagimi i tyre fiziologjik ndaj stresit (mjedisor dhe jo) i bën ato më të ndjeshme ndaj sëmundjeve kronike në krahasim me burrat. Një mënyrë jetese e shëndetshme mund të zvogëlojë efektet e dëmshme të ndotjes së ajrit; Studimet e mëparshme në fakt kanë treguar se efektet negative të PM2.5, PM10 dhe NO2 janë më të theksuara te njerëzit që ndjekin një mënyrë jetese jo të shëndetshme.
Rëndësia e strategjive të mbikëqyrjes dhe parandalimit
Këto gjetje theksojnë rëndësinë e reduktimit të ekspozimit ndaj ndotjes së ajrit përmes politikave të kontrollit të ndotjes dhe masave parandaluese individuale, të tilla si përdorimi i maskave të filtrit dhe reduktimi i kohës së kaluar jashtë gjatë periudhave kur ndotja arrin pikun. Për më tepër, promovimi i një stili jetese të shëndetshëm, me një dietë të larmishme dhe të ekuilibruar, aktivitet fizik të rregullt dhe mos pirja e duhanit, mund të ndihmojë në uljen e rrezikut për zhvillimin e sëmundjeve kardiovaskulare dhe vdekshmërisë.
Është thelbësore të vazhdohet investimi në kërkimin shkencor për të kuptuar më mirë mekanizmat përmes të cilëve ndotja e ajrit dëmton shëndetin kardiovaskular dhe për të zhvilluar strategji gjithnjë e më efektive të parandalimit dhe trajtimit.